Mój artykuł w Gazecie Wyborczej
Golce wygrywają konkurs na najbrzydsze ssaki świata. Są różowe, łyse, pomarszczone i wyglądają jak… penisy z zębami.
Żyją w podziemnych tunelach, które kopią za pomocą swoich stale rosnących siekaczy – ich wargi umiejscowione są za zębami, dzięki czemu piasek nie dostaje im się do pysków. Pod ziemią poruszają się równie szybko do przodu i do tyłu. Wzrok nie jest im przydatny – golce używają oczu głównie do wykrywania ruchu powietrza w tunelach.
Te pochodzące ze wschodniej Afryki gryzonie żyją w koloniach liczących nawet kilkadziesiąt osobników. Mają ciekawą strukturę społeczną, podobną do tej u pszczół czy mrówek. Jest to system eusocjalny: rozmnaża się tylko jedna samica królowa oraz od jednego do trzech dominujących samców. Reszta kolonii staje się bezpłodna i dzieli się na dwie kasty – robotników (kopiących podziemne tunele i wyszukujących jadalne korzenie) oraz wojowników, którzy bronią rodziny w razie ataku drapieżników.Królowa jest największa w kolonii – może ważyć nawet dwa razy więcej niż pozostałe zwierzęta. Rodzi w swoim życiu ok. 900 młodych. Po jej śmierci następuje zażarta walka o przywództwo, a nową królową zostaje zwycięska samica.Wśród ssaków system taki funkcjonuje tylko u golców i spokrewnionych z nimi kretoszczurów z Damary. Oba gatunki miałam okazję poznać bliżej podczas studiów w Houston w USA. Postanowiłam zbadać, dlaczego niektóre z gryzoni wyrastają na wojowników, a inne na robotników. Zaobserwowałam, że zależy to od ilości pożywienia dostarczanego młodym (przyszłych wojowników karmi się częściej) – jednak szczegóły mechanizmu pozostają nieznane.Golce chyba zapomniały, że są małymi gryzoniami. Żyją nawet ponad 30 lat, są odporne na nowotwory i regulują temperaturę ciała jak gady – zewnętrznie. Poza tym ze względu na brak pewnego neuroprzekaźnika w skórze nie czują bólu spowodowanego urazami, takimi jak otarcia czy zadrapania. Nic dziwnego, że golec Rufus występuje w disnejowskiej kreskówce o agentach-superbohaterach “Kim Kolwiek”!